Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε το 1941.
Σημείωση του ιστοτόπου που δημοσιεύεται το κείμενο:
Σε αυτή την ενδιαφέρουσα εργασία o Herbert Read[1] παρουσιάζει την έννοια του λειτουργικού συμβολαίου σε αντίθεση με το κοινωνικό συμβόλαιο. Το λειτουργικό συμβόλαιο χαρακτηρίζει μια αναρχική κοινωνία όπου τα άτομα οργανώνουν τις υποθέσεις τους στη βάση των λειτουργικών τους στόχων, εθελούσια στοχευμένων από τους συμμετέχοντες. Το κοινωνικό συμβόλαιο, από την άλλη πλευρά, αποτελεί τη βάση του δημοκρατικού κρατισμού, όπου όλοι είναι, αυτόματα από τη γέννηση τους υποχρεωμένοι να ακολουθούν τους κανόνες του κυρίαρχου σώματος. Η κατοχύρωση του κοινωνικού συμβολαίου κατέστη δυνατή με την αντικατάσταση του φυσικού δικαίου (ορθολογικοί κανόνες) με το θετικό δίκαιο(κρατικές εντολές) που δήθεν προέρχεται από τη “λαϊκή θέληση” της οποίας το κράτος είναι η προσωποποίηση.

“Η υψηλότερη τελειότητα μιας κοινωνίας, βρίσκεται στην ένωση της τάξης και της αναρχίας.” Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν.[2]


Είναι μόδα, ιδίως μεταξύ των ορθόδοξων Μαρξιστών, να περιφρονούν κάθε πολιτική θεωρία που δεν δικαιώνεται στην πράξη και αυτή η έμφαση στη δράση, οδήγησε συχνά, σε μια σύγχυση μέσων και σκοπών. Τα μέσα πολύ συχνά επισκίασαν τους σκοπούς και έγιναν ένα υποκατάστατο για αυτούς. Η δικτατορία του προλεταριάτου, για παράδειγμα,που εξ’ αρχής προέβαλε ως ένα μέσο προς την αταξική κοινωνία, σταθεροποιείται στη Ρωσία σαν η κυριαρχία μια νέας τάξης.

Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν

Ο Αναρχισμός δεν συγχέει τα μέσα με τους σκοπούς, τη θεωρία με τη πράξη. Ως θεωρία βασίζεται εξ’όλοκλήρου στη λογική και αν η αντίληψη για την κοινωνία στην οποία καταλήγει μοιάζει ουτοπική, ακόμα και χιμαιρική, αυτό δεν έχει σημασία γιατί ότι έχει βασισθεί στη λογική δεν μπορεί να παραδοθεί σε σκοπιμότητες. Η πρακτική μας δραστηριότητα μπορεί να είναι σταδιακή προσέγγιση του ιδανικού, είτε μια απότομη επαναστατική πραγματοποίηση του, αλλά δε μπορεί ποτέ να είναι ο συμβιβασμός. Ο Προυντόν συχνά κατηγορείται ότι υπήρξε αναρχικός στη θεωρία αλλά μόνο ρεφορμιστής στη πράξη: Ήταν, στην πραγματικότητα, συνέχεια αναρχικός που αρνήθηκε να αφοσιωθεί στους κινδύνους της δικτατορίας. Δεν έπαιξε το πολιτικό παιχνίδι διότι ήξερε ότι η οικονομία είναι η θεμελιώδης πραγματικότητα. Έτσι μέχρι και σήμερα είναι κατανοητό ότι η αλλαγή στον έλεγχο της οικονομικής πίστωσης, ή ένα νέο σύστημα κατανομής της γης, μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στον αναρχισμό παρά μια πολιτική επανάσταση που μεταβιβάζει απλώς την εξουσία του Κράτους στα χέρια μιας νέας ομάδας φιλόδοξων γκάνγκστερ.

Αναρχισμός σημαίνει κυριολεκτικά μια κοινωνία δίχως “αρχή”, δηλαδή, χωρίς έναν κυβερνήτη. Δεν σημαίνει μια κοινωνία χωρίς νόμο και ως εκ τούτου μια κοινωνία δίχως τάξη. Ο αναρχικός αποδέχεται το κοινωνικό συμβόλαιο αλλά ερμηνεύει αυτό το συμβόλαιο με έναν ιδιαίτερο τρόπο,αυτό το τρόπο που πιστεύει ότι δικαιολογείται καλύτερα από τη λογική.

Κομμούνα του Παρισιού - 1871

Το κοινωνικό συμβόλαιο, όπως ερμηνεύτηκε από τον Ρουσσώ[3], σημαίνει ότι κάθε άτομο στην κοινωνία παραδίδει την ανεξαρτησία του για το κοινό καλό, με την παραδοχή ότι μόνο με αυτό τον τρόπο μπορεί να είναι εγγυημένη η ατομική ελευθερία. Η ελευθερία είναι εγγυημένη από το νόμο, και νόμος, για να χρησιμοποιήσω τη φράση του Ρουσσώ, είναι η έκφραση της γενικής βούλησης.


Μέχρι στιγμή είμαστε στο κοινό έδαφος, όχι μόνο με τον Ρουσό, αλλά με όλη την δημοκρατική παράδοση που έχει δημιουργηθεί με βάση το θεωρητικό υπόβαθρο του Ρουσσώ. Ο αναρχικός αποκλίνει με τον Ρουσσώ -και με την πτυχή της δημοκρατικής παράδοσης που βρήκε την έκφανση της στον κοινοβουλευτικό σοσιαλισμό- στην ερμηνεία του τρόπου με τον οποίο θα πρέπει να διατυπωθεί και να εφαρμοστεί το γενικό.

Ζαν Ζακ Ρουσσώ

Ο ίδιος ο Ρουσσώ δεν ήταν συνεπής σε αυτό το θέμα. Ήταν απολύτως πεπεισμένος ότι κάποια μορφή κράτους θα πρέπει να υπάρχει ως έκφραση της γενικής βούλησης γενικότερα, και ότι η εξουσία που επενδύεται σε αυτό από τη γενική συναίνεση θα πρέπει να είναι απόλυτη. Ήταν εξίσου πεπεισμένος ότι το άτομο θα πρέπει να διατηρεί την ελευθερία του και ότι από την απόλαυση της ατομικής ελευθερίας εξαρτιόταν η πρόοδος και ο πολιτισμός.

Συνειδητοποίησε ως ιστορικό γεγονός ότι το κράτος και το άτομο έρχονταν πάντα σε ρήξη και σαν μια λύση στο δίλημμά επανήλθε στην εκπαιδευτική του θεωρία. Α ο κάθε πολίτης μπορεί να φτάσει να εκτιμά την ομορφιά και την αρμονία των νόμων στη φύση, θα του ήταν αδύνατο να εγκαθιδρύσει μια τυραννία ή να υπομείνει μια.

Η κοινωνία στην οποία θα ζούσε θα ήταν μια φυσική κοινωνία, μια κοινωνία ελεύθερης συναίνεσης όπου ο νόμος και η ελευθερία δεν είναι παρά δύο πτυχές της ίδιας πραγματικότητας. Αλλά ένα τέτοιο σύστημα εκπαίδευσης συνεπάγεται μια προϋπάρχουσα αρχή να το καθιερώσει και η εν λόγω αρχή πρέπει να είναι απόλυτη.

Το σύστημα διακυβέρνησης που προτάθηκε από τον Ρουσσώ στο Κοινωνικό Συμβόλαιο είναι μια εκλεκτορική αριστοκρατία και όχι αληθινή δημοκρατία, και για τον έλεγχο αυτής της αριστοκρατίας φαντάζεται ένα κράτος τόσο μικρό ώστε κάθε άτομο μέσα σε αυτό θα είναι σε θέση να παρακολουθεί και να ασκεί κριτική στη κυβέρνηση. Μάλλον είχε στο μυαλό του κάτι σαν την Ελληνική πόλη κράτος ως τη πραγματική μονάδα. Δεν είχε προβλέψει σίγουρα τις τεράστιες συγκροτήσεις των εκατομμυρίων ατόμων που αποτελούν τα σύγχρονα κράτη και μπορούμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι αυτός θα ήταν ο πρώτος που θα παραδέχονταν ότι το σύστημα του, των ελέγχων της εξουσίας, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει υπό αυτές τις συνθήκες.

Αλλά η θεωρία του για το κράτος, η οποία είχε τέτοια βαθιά επίδραση στην ανάπτυξη του σύγχρονου σοσιαλισμού, έχει ερμηνευτεί ως ισχύουσα για αυτούς τους τεράστιους ομίλους ετερογενών δραστηριοτήτων και γίνεται στη συνέχεια μια δικαιολογία για το πιο επικίνδυνο είδος απολυταρχισμού.O κίνδυνος αυτός αναγνωρίστηκε ήδη από το 1815 από τον Μπένγιαμιν Κονστάντ ο οποίος περιέγραψε το Κοινωνικό Συμβόλαιο ως “”le plus terrible auxiliaire de tous les genres de despotisme”.(Το πιο τρομερό από όλα τα είδη του δεσποτισμού).

Αν αυτό που αποκαλεί ο Ρουσσώ αριστοκρατική μορφή διακυβέρνησης είναι λίγο ή πολύ ταυτόσημο με τη μοντέρνα δημοκρατία, αυτό που αποκαλεί δημοκρατία είναι λίγο ή πολύ ταυτόσημο με τη σύγχρονη θεωρία του αναρχισμού και έχει ενδιαφέρον να δούμε γιατί απορρίπτει τη δημοκρατία. Το κάνει για δύο λόγους: Πρώτον γιατί το θεωρεί εκτελεστικά αδύνατο. Ο λαός δεν μπορεί να συνέρχεται διαρκώς για να κυβερνήσει. Πρέπει να μεταβιβάσει εξουσίες, καθαρά ως θέμα διευκόλυνσης – και όταν έχετε εξουσιοδοτημένη αρχή- δεν έχετε δημοκρατία.

Ο δεύτερος λόγος του είναι ένα τυπικό παράδειγμα της ασυνέπειας του. Αν υπήρχε ένας λαός των θεών, λέει, θα μπορούσαν να αυτό-κυβερνηθούν δημοκρατικά, αλλά μια κυβέρνηση τόσο τέλεια είναι ακατάλληλη για τους ανθρώπους.

Αλλά αν η δημοκρατία είναι η τέλεια μορφή διακυβέρνησης, δεν είναι για κάποιον που έχει διακηρύξει την πίστη του στη δυνατότητα τελειοποίησης του ανθρώπου, να τη περιορίσει στους θεούς.

Ότι είναι αρκετά καλό για τους θεούς τόσο καλύτερα για τον άνθρωπο – ως ιδανικό. Αν το ιδανικό υπάρχει θα πρέπει να το αναγνωρίσουμε και επιδιώξουμε, όσο γίνεται, την επίτευξη του.

"Όποιον και να ψηφίσετε, είμαστε ακυβέρνητοι."

Αλλά το θεμελιώδες ερώτημα σε όλη αυτή τη σοφιστεία αγνοείται από τον Ρουσσώ. Είναι η εξωπραγματική έννοια της “γενικής βούλησης”. Πιθανώς να υπάρχει μόνο ένα θέμα στο οποίο ο λαός να εκφράζει ομόφωνη ή “γενική” θέληση: την υπεράσπιση της φυσικής του ελευθερίας. Ειδάλλως διαιρείται ανάλογα με τις ιδιοσυγκρασίες και μιας και αυτές είναι περιορισμένες σε αριθμό- επαρκώς διαφοροποιημένες και τόσο αμοιβαία αντίθετες σε κάθε δεδομένη γεωγραφική περιοχή- που θα δημιουργήσουν ασυμβίβαστες ομάδες.

Ακριβώς για αυτόν το λόγο ο Ρουσσώ και άλλοι φιλόσοφοι λένε ότι η δημοκρατία είναι αδύνατη.

Υποχρεώνονται σε αυτό το συμπέρασμα, επειδή εμμένουν πεισματικά στα αυθαίρετα όρια του σύγχρονου κράτους -όρια που καθορίζονται από ποτάμια βουνά και στρατιωτικές συμφωνίες και όχι από τη λογική.

Ας υποθέσουμε ότι αγνοούμε αυτά τα όρια ή τα καταργούμε. Η πραγματικότητα είναι, άλλωστε, ότι τα ανθρώπινα όντα έχουν συγκεκριμένες επιθυμίες: με ορισμένες πρωτόγονες επιθυμίες. Αυτά τα ανθρώπινα όντα θα συνδεθούν αυθόρμητα σε σε ομάδες αμοιβαίας βοήθειας, θα οργανώσουν οικειοθελώς μια οικονομία που θα διασφαλίζει την ικανοποίηση των αναγκών τους. Αυτή είναι η αρχή της αλληλοβοήθειας και έχει επεξηγηθεί και δικαιωθεί με πολλά ιστορικά και επιστημονικά στοιχεία από τον Κροπότκιν[4].

Πίοτρ Κροπότκιν

Αυτή είναι η αρχή που ο αναρχικός κάνει θεμέλιο της κοινωνικής τάξης και πάνω στην οποία πιστεύει ότι μπορεί να χτίσει τη δημοκρατική μορφή κοινωνίας που ο Ρουσσώ αισθάνθηκε ότι προορίζονταν για τους θεούς.

Αντί σημειώσεων να αναφέρω ότι, όταν o Ρήντ μιλάει για εθελοντικούς οργανισμούς, δεν εννοεί προφανώς ούτε το 2004 ούτε τους ατενίστας. Εννοεί τους οργανισμούς εκείνους (όπως τα σωματεία) στους οποίους δεν σου επιβάλλεται να συμμετέχεις από μια εξωτερική δύναμη, σε αντίθεση π.χ με το κράτος. Επίσης ο Ρήντ γράφοντας για τον αναρχισμό ότι δεν είναι μια επιστροφή στον πρωτογονισμό, αναφέρεται και στις εναέριες μεταφορές οι οποίες στη εποχή που γράφτηκε το κείμενο δεν θεωρούνταν απειλή για το περιβάλλον( για την ακρίβεια τα περιβαλλοντολογικά ζητήματα δεν υπήρχαν καν ως κίνημα από όσο ξέρω το 1941). Με την πάροδο του χρόνου οι αναρχικοί θεωρητικοί πήραν θέση ενάντια σε μεταφορές επιβλαβείς για το περιβάλλον όπως το αεροπλάνο και το αυτοκίνητο και μίλησαν για τη μείωση τους αν όχι για τη πλήρη κατάργηση. Συγκρίνοντας την αναφορά του Ρήντ με τη δουλειά του Μπούκτσιν, του Γουώρντ για το αυτοκίνητο αλλά και άλλων όπως ο Αντρέα Κάλβο και ο Ρίτσαρντ Σένετ, διαπιστώνουμε ότι ο αναρχισμός αποτελεί μια συνεκτική θεωρία η οποία όσο εντείνονται οι κοινωνικές και περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις του καπιταλισμού στον πλανήτη,τόσο γίνεται και πιο επίκαιρη.

Δεν είναι απαραίτητο να επαναλάβω τα εμπειρικά στοιχεία για αυτή την πεποίθηση. Το βιβλίο του Κροπόκτιν μπορεί πλέον να αποκτηθεί για έξι πένες από τη σειρά της Penquin και είναι ένα έργο του οποίου η εγκυρότητα αναγνωρίζεται από κοινωνιολόγους όλων των σχολών. Η δυσκολία δεν είναι δικαιολογηθεί μια αρχή η οποία έχει δυνατά ψυχολογικά όσο και εμπειρικά επιχειρήματα για την υποστήριξη της, αλλά η εφαρμογή αυτή της αρχής στην υπάρχουσα κατάσταση της κοινωνίας. Αυτό το κάνουμε δοκιμαστικά παίρνοντας τους εθελοντικούς θεσμούς που υπάρχουν ήδη και βλέποντας σε τι βαθμό είναι ικανοί να καταστούν μονάδες μιας εθελοντικής κοινωνίας. Τέτοιοι θεσμοί είναι τα σωματεία, τα συνδικάτα, επαγγελματικές ομοσπονδίες και ενώσεις, όλες εκείνες οι ομάδες που κρυσταλοποιούνται γύρω από μια ανθρώπινη λειτουργία. Στη συνέχεια εξετάζουμε τις λειτουργίες που εκτελούνται από το κράτος -και είναι αναγκαίες για την ευημερία μας- και αναρωτιόμαστε σε τι έκταση θα μπορούσαν αυτές οι λειτουργίες να ανατεθούν σε τέτοιες εθελοντικές ενώσεις. Καταλήγουμε έτσι στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν βασικές λειτουργίες που δεν θα μπορούσαν να μεταφερθούν. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν λειτουργίες, όπως η διεξαγωγή ενός πολέμου και η χρέωση του ενοικίου που δεν εκφράζουν τη τάση για αλληλοβοήθεια, αλλά δεν χρειάζεται και πολύ σκέψη για να δούμε ότι τέτοιες λειτουργίες θα εξαφανισθούν αν καταργηθεί η κεντρική εξουσία.

Τα λάθη όλων των πολιτικών στοχαστών από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Ρουσσώ είχαν να κάνουν με την χρήση της αφηρημένης σύλληψης του “ανθρώπου”.

Τα συστήματα τους υποθέτουν ουσιαστικά την ομοιογένεια αυτού του πλάσματος της φαντασίας τους και αυτό που πραγματικά προτείνουν είναι διάφορες μορφές εξουσίας για την επιβολή της ομοιομορφίας του ανθρώπου.

Όμως ο αναρχικός αναγνωρίζει την μοναδικότητα του ατόμου, και επιτρέπει την οργάνωση στο βαθμό που το άτομο αναζητά τη συμπάθεια και την αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους συντρόφους του. Στην πραγματικότητα, κατά συνέπεια, ο αναρχικός αντικαθιστά το κοινωνικό συμβόλαιο με την λειτουργική σύμβαση και η εξουσία του συμβολαίου εκτείνεται μόνο μέχρι την εκπλήρωση της συγκεκριμένης λειτουργίας.

Ο πολιτικά ενωτικός ή εξουσιαστικός, αντιλαμβάνεται τη κοινωνία σαν ένα σώμα υποχρεωμένο στην ομοιομορφία. Ο αναρχικός αντιλαμβάνεται την κοινωνία σαν μια ισορροπία η αρμονία ομάδων και οι περισσότεροι από εμάς ανήκουν σε μια οι περισσότερες τέτοιες ομάδες. Η μόνη δυσκολία είναι η αρμονική αλληλεπίδραση τους.

Αλλά είναι τόσο δύσκολο; Είναι αλήθεια ότι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις τσακώνονται μεταξύ τους, αλλά αναλύστε αυτούς τους τσακωμούς και θα διαπιστώσετε ότι οφείλονται σε αιτίες έξω από τη λειτουργία τους (όπως η διαφορετική αντίληψη της θέσης τους σε μια μη-λειτουργική κοινωνία, π.χ. σε μια καπιταλιστική κοινωνία) ή από προσωπικές αντιπαλότητες, οι οποίες είναι μια αντανάκλαση του αγώνα για επιβίωση σε έναν καπιταλιστικό κόσμο. Τέτοιες διαφορές στόχευσης δεν έχουν καμιά σχέση με την αρχή της εθελοντικής οργάνωσης και όντως αποκλείονται από την ίδια την έννοια. Σε γενικές γραμμές οι συνδικαλιστικές ενώσεις μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους αρκετά καλά ακόμη και σε μια καπιταλιστική κοινωνία, παρ’ όλη τη προτροπή της στην αντιπαλότητα και την επιθετικότητα.

Αν γυρίσουμε αρκετά πίσω στο χρόνο, για παράδειγμα στο Μεσαίωνα, θα διαπιστώσουμε ότι η λειτουργική οργάνωση της κοινωνίας-αν και ατελώς συνειδητοποιημένη- αποδείχτηκε αρκετά πιθανή και ότι η σταδιακή τελειοποίηση της ματαιώθηκε μόνο από την άνοδο του καπιταλισμού. Άλλες χρονικές περίοδοι και άλλες μορφές κοινωνίας, όπως έδειξε ο Κροπότκιν, επιβεβαιώνουν πλήρως τη δυνατότητα της αρμονικής σχέσης μεταξύ των λειτουργικών ομάδων.

Άρα μπορούμε να πούμε ότι το σύνολο των οικονομικών λειτουργιών του κράτους μπορεί να μεταφερθεί με αυτό τον τρόπο. Τι γίνεται με τις άλλες λειτουργίες; -τη διοίκηση του ποινικού δικαίου, τις σχέσεις με ξένες χώρες που δε βρίσκονται στο ίδιο στάδιο της κοινωνικής ανάπτυξης, την εκπαίδευση, κ.λ.π. ;

Για αυτό το ζήτημα ο αναρχικός έχει δύο απαντήσεις. Κατά πρώτο λόγο υποστηρίζει ότι αυτές οι μη-λειτουργικές δραστηριότητες είναι συναφείς με ένα μη-λειτουργικό κράτος -η εγκληματικότητα για παράδειγμα, είναι σε μεγάλο βαθμό μια αντίδραση στο θεσμό της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και ότι οι διεθνείς σχέσεις έχουν σε μεγάλο βαθμό οικονομικά κίνητρα. Αλλά συμφωνεί ότι υπάρχουν ζητήματα, όπως ορισμένες πτυχές της κοινής νομοθεσίας, της εκπαίδευσης των παιδιών, της δημόσιας ηθικής, τα οποία μπορεί να είναι έξω από τη λογική των λειτουργικών οργανισμών. Αυτά, υποστηρίζει, είναι ζητήματα κοινής λογικής που επιλύονται αναφορικά με την καλή θέληση της κοινότητας. Όμως η κοινότητα, για το σκοπό αυτό δεν χρειάζεται αναγκαστικά να είναι τόσο απρόσωπη και μεγαλοπρεπής όσο το κράτος -στην πραγματικότητα θα είναι αποτελεσματική αντιστρόφως ανάλογα προς το μέγεθος της. Η πιο αποτελεσματική κοινότητα είναι η μικρότερη- οι οικογένεια. Πέρα από την οικογένεια είναι η παροικία, η τοπική ένωση των ανθρώπων σε συνεχόμενες κατοικίες. Τέτοιες τοπικές ενώσεις μπορούν να αποτελέσουν τα δικαστήρια και τα δικαστήρια αυτά είναι επαρκή για τη διαχείριση ενός κοινού δικαίου με βάση τη κοινή λογική. Τα δικαστήρια των φέουδων κατά τον Μεσαίωνα για παράδειγμα, εξέταζαν όλα τα εγκλήματα και τα πλημμελήματα, εκτός εκείνων που διαπράττονταν κατά των τεχνητών οντοτήτων του κράτους και της εκκλησίας.

Κατά αυτή την έννοια ο αναρχισμός προϋποθέτει μια καθολική αποκέντρωση της εξουσίας και μια καθολική απλούστευση της ζωής. Απάνθρωπες οντότητες όπως η σύγχρονη πόλη θα εξαφανιστούν. Αλλά ο αναρχισμός δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη επιστροφή στην χειροτεχνία και τις υπαίθριες εγκαταστάσεις υγιεινής. Δεν υπάρχει καμία αντίφαση μεταξύ του αναρχισμού και της ηλεκτρικής ενέργειας, του αναρχισμού με τις αεροπορικές μεταφορές, τον καταμερισμό εργασίας και την βιομηχανική αποτελεσματικότητα. Δεδομένου ότι οι λειτουργικές ομάδες θα πρέπει να εργάζονται προς το αμοιβαίο όφελος και όχι για το κέρδος άλλων ανθρώπων ή την αμοιβαία καταστροφή, το μέτρο της απόδοσης θα είναι η όρεξη για την πληρότητα της ζωής.

Υπάρχει μια περαιτέρω αμφιβολία μιας πιο επίκαιρης και επιτακτικής φύσης. Σε ένα αξιοθαύμαστο βιβλίο που εκδόθηκε πρόσφατα -στο “Η κρίση του πολιτισμού”- ο Άλφρεντ Κόμπαν έχει δείξει ότι οι καταστροφές που έχουν πέσει στο Δυτικό κόσμο είναι η άμεση συνέπεια της υιοθέτησης από τη Γερμανία της θεωρίας της λαϊκής ή της εθνικής κυριαρχίας, στη θέση της θεωρίας του φυσικού νόμου που είχε εξελιχθεί από το ορθολογιστικό κίνημα της σκέψης, του 18ου αιώνα, γνωστό ως Διαφωτισμό. Η Γερμανική σκέψη- γράφει ο κ. Κόμπαν:

αντικατέστησε τα φυσικά δικαιώματα με τα ιστορικά δικαιώματα και τη λογική με τη θέληση του Έθνους ή του Λαού, σαν τη βάση του νόμου και της διακυβέρνησης.

.. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η υποκατάσταση της ηθικής με την ιστορία. Πέτυχε ένα πλήρη θρίαμβο μόνο στη Γερμανία. Το διακριτικό σήμα της σύγχρονης Γερμανικής σκέψης είναι η διάλυση της ηθικής στην Λαική Θέληση. Το πρακτικό συμπέρασμα είναι ότι το κράτος είναι η πηγή όλης της ηθικής και το άτομο πρέπει να αποδεχτεί του νόμους και τις πράξεις της χώρας του, ως σαν να έχουν την υπέρτατη ηθική ισχύ.

Δεν θα επαναλάβω τις λεπτομερείς αποδείξεις που προσφέρει ο κ. Κομπάν – ο οποίος είναι ένας επαγγελματίας ιστορικός – για να υποστηρίξει αυτή τη δήλωση, αλλά η αλήθεια είναι αρκετά εμφανής. “Η κυριαρχία,είτε υιοθετεί το δημοκρατικό, εθνικιστικό ή σοσιαλιστικό προσωπείο είτε ένα αμάλγαμα και των τριών, είναι η πολιτική θρησκεία του σήμερα.” Επομένως αν θέλουμε να απαλλάξουμε οριστικά την Ευρώπη από την απειλή για την ειρήνη που η Γερμανία αποτελεί, πρέπει πρώτα απ’ όλα να αμφισβητήσουμε την Γερμανική σύλληψη της εθνικής κυριαρχίας. Όσο αυτή η αντίληψη παραμένει, σαν μια εθνική θρησκεία, θα υπάρχει μιας συνεχής αναζωπύρωση των οργάνων αυτής της πολιτικής -της ένοπλης δύναμης και της αυθαίρετης επιθετικότητας.

Ήταν ένας μεγάλος Γερμανός, έχοντας ήδη θορυβηθεί από τις τάσεις που διαμορφώνονταν τότε ως άμεση αντίδραση από τη Γαλλική Επανάσταση, ο οποίος προειδοποίησε τους συμπατριώτες του για το τέρας που δημιουργούσαν.

Ο Σίλερ έγραψε:

Είναι ,επομένως, η συγκεκριμένη ατομική ζωή που εξαλείφεται ώστε το αφηρημένο σύνολο να συνεχίσει τη μίζερη ζωή του και το κράτος παραμένει για πάντα ξένο στους πολίτες γιατί ποτέ δεν ακουμπά τα συναισθήματα τους. Οι κυβερνητικές αρχές βρίσκονται υποχρεωμένες να ταξινομούν και συνεπώς να απλοποιούν τη πολλαπλότητα των πολιτών και να γνωρίζουν μόνο την ανθρωπότητα σε μια αντιπροσωπευτική μορφή και από δεύτερο χέρι. Ως εκ τούτου καταλήγουν να παραβλέπουν εντελώς την ανθρωπότητα, συγχέοντας τη με μια απλή τεχνητή δημιουργία της κατανόησης, ενώ από τη πλευρά τους οι υποκείμενες τάξεις δεν μπορούν να βοηθήσουν στην επιβολή ψυχρών νόμων που αφορούν τόσο λίγο τις προσωπικότητες τους. Στο τέλος η κοινωνία, κουρασμένη από το βάρος που το κράτος κάνει τόσο λίγο κόπο να ελαφρύνει, διαλύεται σε κομμάτια και έχει διασπασθεί -ένα πεπρωμένο που ακολούθησαν τα περισσότερα Ευρωπαϊκά κράτη.

Έχουν διαλυθεί σε αυτό που μπορεί να ονομαστεί ένα κράτος ηθικής φύσεως, στο οποίο η δημόσια εξουσία είναι μια ακόμα λειτουργία, μισητή και εξαπατημένη από αυτούς που την θεωρούν απαραίτητη, σεβαστή μόνο από αυτούς που δεν μπορούν να κάνουν χωρίς αυτή.( Επιστολές Πάνω Στην Αισθητική Εκπαίδευση του Ατόμου,VI,1795).

Σε αυτά τα προφητικά λόγια ο Σίλερ δήλωσε ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ της οργανικής ελευθερίας και των μηχανικών οργανισμών, έχει αγνοηθεί στην πολιτική ανάπτυξη της Ευρώπης με αποτελέσματα που βλέπουμε τώρα παντού τριγύρω μας.

Ο αναρχισμός είναι η τελική και πιο επείγουσα διαμαρτυρία ενάντια σε αυτή τη μοίρα: μια ανάκληση αυτών των αρχών που μόνο αυτή μπορεί να εγγυηθεί την αρμονία της ύπαρξης του ατόμου και τη δημιουργική εξέλιξη της ευφυίας του.

Σημειώσεις :

[1]Περισσότερα για τον Herbert Read στον ιστοτόπο wikipedia:

http://en.wikipedia.org/wiki/Herbert_Read

[2] Πιερ Ζοζέφ Προυντόν “Περι Ιδιοκτησίας”Εκδόσεις Κατσάνος

Τίτλος πρωτότυπου: Pierre -Josheph Proudohn”What Is Property”

[3] Ζαν Ζακ Ρουσσώ “Το Κοινωνικό Συμβόλαιο” Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ

[4] Πιοτρ Κροπότκιν “Αλληλοβοήθεια – Ένας Παράγοντας της Εξέλιξης”

Εκδόσεις Καστανιώτη. Μετάφραση:Δημήτρης Ποταμιανός.

Τίτλος πρωτότυπου: Peter Kropotkin“Mutual Aid:A Factor of Evolution” – William Hanneman Publishing 1902

Την μετάφραση έκανε ο risinggalaxy για τους "Σχολιαστές χωρίς σύνορα".
Το κείμενο στα αγγλικά βρίσκεται εδώ: panarchy.org/read/anarchism