του Γιάννου Νικολάου

Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου, στις 17 Φεβρουαρίου, πλήθηναν οι αναφορές, στα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, για τον κίνδυνο της δημιουργίας μιας "Μεγάλης Αλβανίας", η οποία θα περικλείει εδάφη που κατοικούνται σήμερα από αλβανικούς πληθυσμούς στο Μαυροβούνιο, το Κοσσυφοπέδιο, τη Νότια Σερβία, τη Δυτική ΠΓΔΜ ή, παλιότερα, την Ήπειρο.

Γιατί όμως σήμερα τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης ασχολούνται τόσο με ένα γεγονός που, αν το θεωρήσουμε σοβαρό, υφίσταται εδώ και αρκετά χρόνια; Όπως έχω αναφέρει και σε προηγούμενο άρθρο μου στην |Κυριακάτικη Αυγή| (11/2007), οι διασπορές όλων των βαλκανικών λαών πρωτοστατούν σε εθνικιστικές κορώνες και μεγαλοϊδεατισμούς. Το Διαδίκτυο βρίθει εθνικιστικών ιστοσελίδων με χάρτες μεγάλων Αλβανιών, "Μακεδονιών", Ελλάδων κ.ο.κ. Η ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου όμως αναζωπύρωσε το ελληνικό ενδιαφέρον για τον κίνδυνο ενδυνάμωσης "αλυτρωτικών" τάσεων. Δυστυχώς, είναι η εύκολη, τηλεοπτικά ελκυστική και ευπώλητη τακτική που ακολουθείται χωρίς ουδεμία σοβαρή επιστημονική ή πολιτική προσέγγιση, η αναφορά διαδικτυακών κόμβων και δημοσιευμάτων, που ως νέες Κασσάνδρες τρομοκρατούν και δημιουργούν ξενοφοβικά συναισθήματα στους Έλληνες πολίτες, πρωτοστατούντων των χαρτολάγνων παρουσιαστών.
Επιστημονικές μελέτες και πρόσφατες πολιτικές αναλύσεις αποδεικνύουν ότι υπάρχουν σημαντικές κοινωνικές, θρησκευτικές και οικονομικές διαφορές μεταξύ των Αλβανών που ζουν σε όμορα κράτη, αλλά και ότι η συντριπτική τους πλειοψηφία, ανεξάρτητα με το πού ζει, δεν επιθυμεί σήμερα μια πολιτειακή ενότητα. Είναι γεγονός ότι στη μεταψυχροπολεμική ιστορία έγιναν προσπάθειες, τόσο από την πρώτη κυβέρνηση Μπερίσα το 1992 όπως και με τη διεθνοτική σύγκρουση Αλβανών-Σλαβομακεδόνων στην ΠΓΔΜ το 2001, να εμφανιστεί η ενωτική πολιτική του αλβανικού μεγαλοϊδεατισμού ως η μόνη λύση στα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι Αλβανοί.
Και από τις δύο αυτές προσπάθειες αποδείχθηκε ότι ούτε έρεισμα υπήρχε στους αλβανικούς πληθυσμούς, ούτε κάποια "διαδικασία-ντόμινο" ξεκίνησε, ενώ η διεθνής κοινότητα ήταν εντελώς αρνητική.
Η ανεξαρτητοποίηση του Κοσσυφοπεδίου δημιουργεί νέες ομαλές συνθήκες πολιτειακής έκφρασης των πολιτών του, Αλβανών και μειονοτικών, αν βέβαια επικρατήσει μια δημοκρατική και αναπτυξιακή λογική με σεβασμό των μειονοτικών δικαιωμάτων.
Αυτό θα επηρεάσει θετικά και τις διαμορφούμενες τάσεις στο Πρέσεβο και Μπουγιάνοβατς της Νότιας Σερβίας. Επίσης, στην ΠΓΔΜ η έστω και μερική εφαρμογή της Συμφωνίας της Αχρίδας και η ευρωατλαντική προοπτική της χώρας αυτής μπορούν να λειτουργήσουν ενωτικά μεταξύ των εθνοτικών ομάδων. Στο Μαυροβούνιο, τα αλβανικά κόμματα και οι τοπικοί τους άρχοντες, όπου διαθέτουν την πλειοψηφία, στήριξαν την ανεξαρτησία της χώρας και ουδέποτε παρουσίασαν αποσχιστικές τάσεις.
Στην περίπτωση της Ηπείρου, αλβανικοί εθνικιστικοί κύκλοι αναφέρονται στην Τσαμουριά και την ύπαρξη αλβανικής μειονότητας Τσάμηδων, μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε και εκδιώχθηκαν από τις ελληνικές ανταρτικές δυνάμεις, ως συνεργάτες των κατακτητών. Η αναφορά αυτή έχει βέβαια νομικό ενδιαφέρον, μιας και σχετίζεται με θέματα επιστροφής περιουσιών και αποζημιώσεων, καθώς και πολιτικό, αφού κατά καιρούς επηρεάζει τις διμερείς μας σχέσεις» ~όμως, με κανέναν τρόπο δεν σχετίζεται με μελλοντικές εδαφικές διεκδικήσεις. Όποιος τις παρουσιάζει ως τέτοιες το κάνει εκ του πονηρού.
Σε αυτό το σημείο, ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι καθοριστικός. Το επίπεδο των μέσων ενημέρωσης και της δημοσιογραφίας στις άλλες βαλκανικές χώρες είναι πολύ χαμηλό, εκτός βέβαια λαμπρών εξαιρέσεων. Η Ελλάδα όμως, που θα μπορούσε να αποτελέσει οδηγό δεοντολογίας και αντικειμενικότητας σε θέματα μαζικής ενημέρωσης για το καλό της ίδιας της κοινωνίας μας, ακολουθεί δυστυχώς την ίδια λαϊκιστική τακτική.
Με βάση τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κίνδυνος της Μεγάλης Αλβανίας είναι ουσιαστικά ένας μύθος, ότι η ένωση του Κοσσυφοπεδίου με την Αλβανία είναι τόσο απίθανη όσο και αυτή της Ρουμανίας με την Μολδαβία ή της Βουλγαρίας με την ΠΓΔΜ ή της Ελλάδας με την Κύπρο, όπου ισχύει και η παγκόσμια πρωτοτυπία να έχουν ακόμα κοινό εθνικό ύμνο!
Είναι όμως γεγονός ότι αυτός ο μύθος έχει ακόμα κάποιες πιθανότητες να γίνει ή να προσπαθήσει να γίνει πραγματικότητα. Αυτές οι πιθανότητες ελλοχεύουν λόγω του ενδιαφέροντος ιστορικού φαινόμενου ότι οι Αλβανοί, ως έθνος, είναι οι μόνοι στα Βαλκάνια που δεν έχουν βιώσει ακόμα μια πορεία μεγαλοϊδεατισμού και αλυτρωτισμού, που σε όλες τις άλλες περιπτώσεις οδήγησε σε εθνικές καταστροφές (Βούλγαροι: από τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου στις συνεχείς στρατιωτικές ήττες του 20ού αιώνα~ Τούρκοι: κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας~ Έλληνες: από την Μεγάλη Ελλάδα στη Μικρασιατική Καταστροφή~ Σέρβοι: από τη Μεγάλη Σερβία στην εθνική συρρίκνωση από τους γιουγκοσλαβικούς πολέμους κ.ο.κ.).
Η έλλειψη αυτής της επώδυνης εμπειρίας δίνει την δυνατότητα σε ακραία αλβανικά εθνικιστικά στοιχεία και σε λαϊκιστές πολιτικούς να εκμεταλλεύονται το θετικό για τις αλβανικές υποθέσεις διεθνές κλίμα και την όποια πολιτική ανωριμότητα των κομμάτων και φορέων στις αλβανικές περιοχές. Επίσης, σημεία τριβής υπάρχουν ακόμα σε κάποιες από τις περιοχές όπου ζουν αλβανικοί πληθυσμοί, και έτσι οι εντάσεις είναι πιθανόν να αναζωπυρώσουν εθνικιστικές τακτικές και ιδεολογίες. Οι μειονότητες, δυστυχώς, είναι ακόμα για τις περισσότερες χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, θέμα ανέγγιχτο, "ανύπαρκτο" ή αντιμετωπιζόμενο με καχυποψία και επιθετικότητα. Επιπρόσθετα, το μέγα λάθος της "αυτοανάδειξης" προβλημάτων, της μεγέθυνσης δηλαδή κάποιων εντάσεων ή ζητημάτων, για εσωτερική κατανάλωση ή επίτευξη πολιτικοϊδεολογικών εσωτερικών στόχων μπορεί να οδηγήσει σε μελλοντικές εντάσεις και έξαρση των εθνικισμών.
Η πλαστή θεωρία του "ισλαμικού τόξου", η οποία λειτούργησε ως ο νέος από Βορρά κίνδυνος της δεκαετίας του 1990, αντικαθίσταται τώρα με τις νέες, σκοπίμως μεγεθυσμένες θεωρίες για τους νέους μεγαλοϊδεατισμούς των Βαλκανίων. Δυστυχώς, τα παραπάνω χαρακτηρίζουν όλα τα βαλκανικά κράτη και τους εθνικιστικούς τους κύκλους. Το ζητούμενο, στην περίπτωση αυτή, είναι να απομονωθούν τούτες οι δυνάμεις που αναπαράγουν το μίσος και τη κινδυνολογία για τους δικούς τους σκοπούς.
Οι ίδιοι που μιλούν στην Ελλάδα για τους κινδύνους της Τσαμουριάς και της Μεγάλης Αλβανίας, του αλυτρωτισμού της "Ενωμένης Μακεδονίας", τα τουρκικά και βουλγαρικά σχέδια για την αρπαγή της Θράκης, είναι αυτοί που τονίζουν και --υπόγεια ή ανοιχτά-- υποστηρίζουν τη Μεγάλη Ελλάδα, την "απελευθέρωση της Βορείας Ηπείρου", την "Κόκκινη Μηλιά". Η συνταγή του "πας μη Έλλην βάρβαρος", με θεωρίες "αναδελφισμού", "διεθνείς αδικίες" κατά της Ελλάδας, που "πρέπει μια μέρα να αποκατασταθούν" σε συνδυασμό με αντιδυτικά συμπλέγματα και ελληνορθόδοξες κορώνες είναι γνωστή και πετυχημένη για άγρα ψήφων και τηλεθέασης. Αλλά είναι και εξαιρετικά επικίνδυνη.
Πρόκειται, με λίγα λόγια, για την "εθνικιστική διεθνή", που αλληλοτρέφεται, χρησιμοποιεί τα ίδια επιχειρήματα, με σκοπό να δημιουργήσει στους πολίτες της περιοχής την ανασφάλεια και τον φόβο. "Ο φόβος είναι η μητέρα της βίας" και η βία είναι η κινητήριος δύναμη και, πολλές φορές, ο τρόπος πολιτικής έκφρασης των ξενοφοβικών, εθνικιστικών και ρατσιστικών ιδεολογιών.