Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε από μέλη του ΦΙ.Π.ΠΑ.Κ. (Φιλειρηνικό Προοδευτικό Παλλαϊκό Κίνημα) και περιέχει ορισμένες παρατηρήσεις και προβληματισμούς σχετικά με τις παρελάσεις.
Όλοι θυμόμαστε από την παιδική μας ηλικία ότι συμμετείχαμε στις προετοιμασίες του σχολείου μας για τις μαθητικές παρελάσεις. Κάποιοι από μας μάλιστα, έχουμε πάρει μέρος σε μία ή και περισσότερες παρελάσεις. Στα παιδικά μας μάτια, η συμμετοχή στις παρελάσεις έμοιαζε αυτονόητη. Σχεδόν κανένας από μας όμως δεν είχε προβληματιστεί πάνω στο ποιος είναι ο χαρακτήρας των παρελάσεων, ποιο σκοπό εξυπηρετούν και αν ωφελούν τους μαθητές...

Έχουμε όμως την ευκαιρία να προβληματιστούμε έστω και τώρα.
Οι παρελάσεις είναι μια από τις εντυπωσιακές φιέστες που διοργανώνει το ελληνικό κράτος. Ο χαρακτήρας τους είναι έντονα στρατοκρατικός (μιλιταριστικός). Οι μαθητές που παρελαύνουν έχουν ομοιόμορφη εμφάνιση και πανομοιότυπο ύφος. Περπατούν συντεταγμένα και με στρατιωτικό βηματισμό. Οι κινήσεις του σώματός τους είναι τόσο συντονισμένες που μοιάζουν με κουρδιστά στρατιωτάκια. Οι περισσότεροι από μας γνωρίζουμε ότι η συμμετοχή των μαθητών στις παρελάσεις είναι υποχρεωτική. Πόσοι όμως γνωρίζουμε την ιστορία αυτού του θεσμού ;
Η πρώτη επίσημη μαθητική παρέλαση έγινε το Μάρτιο του 1936. Το θεσμό αυτό, τον εμπνεύστηκε και τον επέβαλε η δικτατορία του Μεταξά. Ο Μεταξάς είχε εντυπωσιαστεί από την ομοιομορφία της χιτλερικής νεολαίας και αποφάσισε να την επιβάλει στην ελληνική νεολαία θέλοντας να μετατρέψει τα σχολεία σε στρατόπεδα και τους μαθητές σε στρατιωτάκια. Θυμίζουμε ότι το 1936 ο Μεταξάς ίδρυσε την ΕΟΝ (νεολαιίστικη φασιστική οργάνωση), στην οποία ήταν όλοι οι μαθητές υποχρεωμένοι να εγγραφούν. Οι παρελαύνοντες μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να υμνούν τον κυβερνητικό επίτροπο της ΕΟΝ και να χαιρετούν φασιστικά το δικτάτορα. Όλες οι επόμενες κυβερνήσεις διατήρησαν αυτό το μιλιταριστικό θεσμό μέχρι σήμερα.
Οι περισσότεροι από εμάς πηγαίνουμε στην παρέλαση, παρακολουθούμε το θέαμα εκστασιασμένοι και χειροκροτάμε. Ο κόσμος που κατεβαίνει στις παρελάσεις έχει την αίσθηση ότι συμμετέχει σε ένα πανηγύρι, αλλά ξεχνάει ότι το πανηγύρι αυτό γίνεται μπροστά σε όπλα που φτιάχτηκαν για να σκοτώνουν ανθρώπους. Όλα όσα παρακολουθούμε εκείνη την ώρα, μας φαίνονται τόσο φυσιολογικά που δεν μπαίνουμε στον κόπο να προβληματιστούμε και να τους ασκήσουμε κριτική. Οι μαθητές περπατάνε σαν κουρδιστά και άβουλα στρατιωτάκια, το ένα πίσω απ’ το άλλο. Η προσπάθεια να επιβληθεί η ψυχολογία της μαζικής πειθαρχίας είναι αρκετά εμφανής. Εμφανής είναι και η ομοιομορφία στην ενδυμασία και στις κινήσεις των μαθητών. Η «αρετή» της υποταγής (του συνόλου) προωθείται με τον καλύτερο τρόπο. Ο σεβασμός της διαφορετικότητας και της πολυπολιτισμικότητας απουσιάζει από την παρέλαση. Τη θέση του έχει πάρει η εθνικιστική μονοπολιτισμικότητα. Οι διαφορετικοί απορρίπτονται ή γίνεται προσπάθεια αφομοίωσής τους με άκομψο και άγαρμπο τρόπο.
Οι στρατιωτικές παρελάσεις εκτός των άλλων, έχουν σημαντικό οικονομικό κόστος στο ελληνικό Δημόσιο. Στο σημείο αυτό, θα ήταν καλό να προβληματιστούμε σχετικά με το ποιοι παίρνουν μέρος στις παρελάσεις. Μπορούν να πάρουν μέρος όλοι οι μαθητές ή μήπως αποκλείονται κάποιοι; Για να βρούμε απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα παραθέσουμε ένα απόσπασμα από την απόφαση Γ4/150/24.2.2000 που είχε υπογράψει ο Υφυπουργός Παιδείας Ι. Ανθόπουλος και αφορά «τη σύνθεση των τμημάτων παρέλασης και τον τρόπο επιλογής σημαιοφόρων και παραστατών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης». Σύμφωνα με αυτή, «Οι μαθητές ή σπουδαστές που θα μετέχουν στα τμήματα της παρέλασης θα επιλέγονται από τους οικείους καθηγητές Φυσικής Αγωγής από εκείνους τους μαθητές που έχουν άρτια εμφάνιση, παράστημα (…)». Οι υπόλοιποι, όπως καταλαβαίνετε, απορρίπτονται. Το Υπουργείο Παιδείας δηλαδή, θεωρεί ότι όσοι δεν έχουν αξιόλογη εμφάνιση, υψηλούς βαθμούς και ικανοποιητικό παράστημα πρέπει να απορρίπτονται.

Για τα σχολεία, οι παρελάσεις είναι ένας πολύ σημαντικός θεσμός. Γι’ αυτό και δίνουν μεγάλη βαρύτητα στο αν οι μαθητές τους θα παρελάσουν με ικανοποιητικό τρόπο και αν θα αφήσουν καλές εντυπώσεις στους θεατές. Για να πετύχουν το αποτέλεσμα που επιθυμούν, ξοδεύουν πολλές ώρες διδασκαλίας κάνοντας προετοιμασία για την παρέλαση υπό την καθοδήγηση του γυμναστή και υπό τους ήχους στρατιωτικών εμβατηρίων. Μέσα από τις παρελάσεις, το σχολείο περνάει στους μαθητές την απόλυτη πειθαρχία και την υποταγή. Τους επιβάλλει την υπακοή σε εντολές και διαταγές. Η υπακοή στις εντολές του εντολοδότη θεωρείται αρετή και επιβραβεύεται. Όσο περισσότερο μοιάζουν οι μαθητές με καλοκουρδισμένα στρατιωτάκια, τόσο πιο ικανοποιημένο είναι το σχολείο και ευχαριστημένο με την εικόνα του προς τα έξω.

Μάλλον είναι καιρός να αναρωτηθούμε τι σχολείο θέλουμε. Θέλουμε ένα σχολείο δημιουργίας υποταγμένων συνειδήσεων και ανελεύθερων ανθρώπων που υπακούνε αδιαμαρτύρητα στους εντολοδότες τους ή ένα σχολείο όπου οι μαθητές αντιμετωπίζουν τα πάντα με κριτική διάθεση, εκφράζουν τις απόψεις τους ελεύθερα χωρίς να τιμωρούνται και έχουν δικαίωμα να αρνηθούν να κάνουν πράγματα που δεν τους εκφράζουν;